Van, zengin kültürü ve eşsiz mutfağı ile ünlü bir şehirdir. Özellikle yerel tatlar, ziyaretçileri kendine çeker. Van'ın doğal güzelliklerinin yanı sıra, çeşitli lezzetleriyle de dikkat çeker. Bu lezzetlerden ikisi, özellikle yerel halk tarafından sevilen ve talep gören ayva tatlısı ve ketedir. Her iki tat da, Van mutfağının kendine özgü özelliklerini yansıtır. Ayva tatlısı, tatlı severlerin kalbini kazanan bir lezzetken, kete ise geleneksel ikramlar arasında önemli bir yer tutar. Geleneksel tarif süreçleri, bu lezzetlerin hakkını vermekte oldukça önemlidir. Evlerde, aile dostları ve misafirler için hazırlanan bu tatlar, herkesin hoşuna gider ve unutulmaz anlar yaşatır.
Ayva tatlısı, Osmanlı İmparatorluğu dönemine kadar uzanan köklü bir geçmişe sahiptir. Farklı kültürlerde özdeşleşmiş olup, Anadolu'da da uzun yıllar boyunca ilgi görmüştür. Osmanlı döneminde saray mutfağında sıkça yer bulmuş, imparatorluğun farklı bölgelerine yayılarak çeşitlenmiştir. Zamanla yöresel malzemelerle zenginleşerek, Van'da kendine has bir tat haline gelmiştir. Ayva tatlısının yapımında kullanılan malzemeler, doğal ve taze ürünlerdir. Bu durum, lezzetinin yanı sıra, sağlıklı olmasını da sağlar.
Geleneksel olarak, ayva tatlısı genellikle özel günlerde ve kutlamalarda hazırlanır. Misafirler için sunulan bu lezzet, hem görselliği hem de tatlılığı ile damakları şenlendirir. Van'da, ayva mevsiminde taze ayvalar seçilir ve özel tariflerle hazırlanarak konuklara ikram edilir. Yerel halk, bu tatlıyı sunmanın bir nezaket göstergesi olduğunu düşünür. Dışarıda yenen yemeklerin ardından, mutlaka tatlı olarak ayva tatlısı tercih edilir.
Kete, Van mutfağının vazgeçilmezlerinden biri olarak bilinir. Yoğun lezzeti ve kıtırlığı sayesinde hem göz doldurur hem de damakları şenlendirir. Geleneksel olarak, ketenin yapımında un, su ve tereyağı kullanılır. Ancak, içerisine ceviz, badem veya fındık eklenerek zenginleştirilebilir. Van'da keteler, özellikle özel günlerde ya da misafirliklerde sıkça yapılır. Yöresel kültürde, ev hanımları birbirlerine en güzel keteyi yapma yarışına girer.
Ketenin pişirilmesi oldukça gelenekseldir. Genellikle fırında ya da sacda hazırlanır. Dış kısmı kıtır kıtır, iç kısmı ise yumuşak olur. Kış aylarında, sıcak bir çay ile birlikte tüketilmesi vazgeçilmezdir. Misafirliğe gidenler için vazgeçilmez bir ikramdır. Keteler, yalnızca lezzetiyle değil, sunumlarıyla da göz alır. Aynı zamanda, aile ve dostlarla paylaşılan anların simgesi haline gelir.
Ayva tatlısı yapımında öncelikle taze ayvalar kullanılmalıdır. Ayvalar güzelce soyulur ve çekirdekleri çıkarılır. Daha sonra ayvalar, şekerle birlikte pişirilir. Pişirme sırasında, ayvaların üzerine karanfil eklenebilir. Bu, tatlıya ekstra bir aroma katacaktır. Tatlı hazır olduktan sonra, üzerine kaymak veya ceviz eklenerek sunulabilir. Bu aşamada kullanılan malzemelerin kalitesi, tatlıyı daha lezzetli hale getirir.
Kete yapımında ise ilk olarak hamur hazırlanır. Un, su ve tuzu karıştırıp yoğurduktan sonra, hamur dinlenmeye bırakılır. Dinlenmiş hamur, bezelere ayrılır ve açılır. İç malzeme olarak ceviz, fındık veya badem konur. Hamur açma işlemi dikkatle yapılmalı, çok ince olmamalıdır. Hazırlanan hamurlar, fırında veya sacda pişirilir. Ketenin üzeri altın sarısı renge döndüğünde, hazır olduğunun işareti olur. Pişmiş keteler, sıcak servis edilmelidir.
Ayva tatlısı, misafirler için sunulurken oldukça özen gösterilen bir tatlıdır. Şıklığı ile ön plana çıkar. Genellikle kalabalık sofralarda, renkli tabaklarla servis edilir. Üzerine dökülen kaymak veya dövülmüş ceviz ile tatlı, görselliği artırır. Farklı sunum tarzları ile herkesin beğenisi kazanılır. Aynı zamanda, tatlıyı sunarken yanında çay ya da Türk kahvesi servis edilebilir. Bu kombin, misafirlerin hoşuna gider ve anları unutulmaz kılar.
Ketenin sunumu da oldukça önemlidir. Genellikle sıcak servise sunulur ve yanında ayran ya da çay ile ikram edilir. Ketenin dış görünüşü, kat kat yapısı ve hoş kıtırlığı, insanlar üzerinde güzel bir etki bırakır. Geleneksel bir tabak veya sefer tası içinde ikram edilmesi, yerel kültürü daha iyi yansıtır. Misafirlerin ketenin kıtır kıtırlığını deneyimlemesi, lezzetlerin tadına varmalarını sağlar. Bu tür ikramlar, Van kültürünün sıcaklığını ve samimiyetini yansıtır.